Elk jaar lopen duizenden Nederlanders de ziekte van Lyme op door een tekenbeet, waarvan ongeveer 1500 mensen ernstige klachten ontwikkelen. Ondanks preventieve maatregelen is Lyme nog steeds een groot probleem. Maar er is hoop aan de horizon: een vaccin tegen de ziekte van Lyme is in ontwikkeling. Wat is de stand van zaken, en hoe werkt dit veelbelovende vaccin?
Waarom is een vaccin tegen Lyme noodzakelijk?
Tekenbeten vormen een aanzienlijke gezondheidsrisico, vooral omdat ze de bacterie Borrelia burgdorferi kunnen overdragen, die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Het RIVM en het Amsterdam UMC waarschuwen al jaren voor de gevaren van tekenbeten. Jaarlijks worden in Nederland 25.000 tot 30.000 mensen geïnfecteerd met Lyme, een aantal dat ondanks voorlichting en preventiecampagnes nauwelijks afneemt. Van deze groep merkt ongeveer 1500 mensen de beet te laat op, wat kan leiden tot ernstige klachten zoals hersenzenuwuitval. Bij sommige patiënten houden deze klachten zelfs aan na een antibiotische behandeling. Daarom zou een vaccin een belangrijke stap zijn om de ziekte van Lyme effectief te bestrijden.
De ontwikkeling van een Lyme vaccin
Het goede nieuws is dat er momenteel een fase III-studie loopt naar een vaccin tegen de ziekte van Lyme. Deze studie, waar onder andere het Amsterdam UMC aan meewerkt, is een cruciale stap in de ontwikkeling van een veilig en effectief vaccin. Tijdens fase III van het onderzoek wordt het vaccin op duizenden mensen getest om de effectiviteit en mogelijke bijwerkingen nauwkeurig in kaart te brengen. Joppe Hovius, hoogleraar en oprichter van het Multidisciplinair Lymeziekte centrum (AMLC) bij het Amsterdam UMC, benadrukt dat het doorstaan van de eerste twee fases al veelbelovend is, maar de uiteindelijke resultaten zullen pas in 2025 bekend zijn.
Dit is niet de eerste poging om een Lyme-vaccin te ontwikkelen. Eind jaren negentig was er in de Verenigde Staten al een vaccin beschikbaar, maar dit werd in 2002 van de markt gehaald vanwege vermeende bijwerkingen. Het eiwit dat destijds voor deze bijwerkingen verantwoordelijk werd gehouden, is echter niet aanwezig in het nieuwe vaccin, wat de hoop vergroot dat dit vaccin veiliger en effectiever zal zijn.
Hoe werkt het Lyme vaccin?
Het nieuwe vaccin tegen Lyme is een zogeheten transmissieblokkerend vaccin. Dit betekent dat het voorkomt dat de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, in het lichaam van de mens terechtkomt. Wanneer je wordt gevaccineerd, maakt je lichaam antistoffen aan tegen een eiwit van de Borrelia burgdorferi bacterie. Als je vervolgens wordt gebeten door een besmette teek, neemt de teek bloed op dat deze antistoffen bevat. De antistoffen herkennen de bacterie en doden deze nog voordat hij in je lichaam terecht kan komen.
Dit proces is innovatief en zou het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Lyme na een tekenbeet aanzienlijk kunnen verminderen. Het doel is om de bacterie te elimineren in de teek zelf, wat betekent dat de ziekte zich niet verder kan verspreiden naar de mens.
Onderzoek naar andere tekenbeetziekten
Naast het Lyme-vaccin wordt er in het Amsterdam UMC ook onderzoek gedaan naar een ander type vaccin dat nog in een vroeg stadium van ontwikkeling is. Dit vaccin, dat zich nog in de preklinische fase bevindt, is bedoeld om te voorkomen dat de teek zich überhaupt kan voeden met bloed. Het idee achter dit vaccin is om de teek te blokkeren in zijn voedingsproces, waardoor de overdracht van bacteriën en virussen – inclusief de Borrelia bacterie en andere ziekteverwekkers – wordt voorkomen.
Een interessante ontwikkeling in dit onderzoek is de TICK ME-studie, waarbij proefpersonen zich vrijwillig laten bijten door teken die in het laboratorium zijn gekweekt en vrij zijn van bekende humane ziekteverwekkers. Door deze gecontroleerde beten kunnen onderzoekers bestuderen welke antistoffen het menselijk lichaam aanmaakt tegen de eiwitten in het tekenspeeksel. Deze kennis kan vervolgens worden gebruikt om een vaccin te ontwikkelen dat niet alleen beschermt tegen de ziekte van Lyme, maar ook tegen andere door teken overgedragen ziekten, zoals tekenencefalitis.
De toekomst van Lyme preventie
Hoewel de ziekte van Lyme momenteel nog een groot probleem is, bieden deze ontwikkelingen hoop voor de toekomst. Het transmissieblokkerende vaccin zou al in 2026 beschikbaar kunnen zijn als het alle testfases succesvol doorloopt. Dit zou een belangrijke stap zijn in de strijd tegen Lyme en zou jaarlijks duizenden mensen kunnen beschermen tegen de vervelende en soms langdurige gevolgen van deze ziekte.
Totdat een vaccin beschikbaar is, blijft het belangrijk om waakzaam te zijn voor tekenbeten en de bestaande preventiemaatregelen te volgen, zoals het dragen van beschermende kleding en het gebruik van tekenwerende middelen. Maar met de ontwikkelingen op het gebied van vaccinatie ziet de toekomst er veelbelovend uit. De mogelijkheid om Lyme en andere tekenziekten te voorkomen, komt steeds dichterbij, en daarmee ook een toekomst waarin we ons minder zorgen hoeven te maken over de risico’s van een simpele wandeling door het bos.
Bron: National Geographic
